از دیر باز، ایرانیان به هنر خوشنویسی توجهی خاص داشتهاند ومردم این سرزمین همواره کوشیدهاند تا از این هنر در جهت زندگی بهتر استفاده کنند. کنده کاریهای زیبا بر روی ظروف و به کارگیری خط و خوشنویسی، در معماری و زیباسازی بناها و... نمایانگر آن است که ایرانیان، این هنر تزئینی را جزئی از زندگی خود به شمار میآورند و در همه امور به نحو شایستهای از آن بهره میگیرند. در کشور ما خوشنویسی همواره با مکاتب و شیوه های هنری در مراکز و شهرهای عمده فرهنگی و هنری چون شیراز، تبریز، اصفهان و هرات در ارتباط با رونق هنرهای تجسمی مانند نقاشی، مینیاتور، تذهیب و سایر صنایع ظریفه همگام بوده و رشد قابل ملاحظهای یافته است.اما تحول بنیادی خوشنویسی در ایران با مدد از ذوق و خلاقیت هنرمندان خطاط ایرانی از نیمه دوم قرن هشتم هجری به بعد صورت گرفته است. خوشنویسی بخصوص پس از پذیرفتن اسلام به وسیله ایرانیان رو به تکامل نهاد و پس از گذشت قرنها این میراث گرانبها که شناسنامه مردم ایران باستان است، همچنان مورد استفاده قرار میگیرد. خطاطی در دنیای سنتی، پیوسته با تحول و نو آوری همراه بوده است.امروزه در نیازهای جامعه، در مقطع زمانی مذکور نیز خوشنویسی مورد بررسی است. رقابتهای تجاری، تبلیغات، اعم از آگهیها و پوسترها و همچنین روزنامهها و کتب و سایر نشریات، به هنرمندان فرصتی بخشیدند که با هوشیاری خاص خود این هنر را در روندی جدید به کار گیرند.نیازهای تبلیغاتی، تجاری، سینماها، کتابها، روزنامهها و مسابقات، بیان جدید بصری را طلب میکردند. خط و خوشنویسی میتواند این نیازها را برآورده نماید. این بار وظیفه بصری خط بر وظیفه مراسلاتی و مکاتباتی رجحان یافت و به معنای دیگر تا حدودی نیز انتقال دانش و اطلاعات راسرعت و سهولت بخشید. در روند رقابت زیبایی و سودمندی (در زمینه مراسلات)، زیبایی گوی سبقت را ربود.در دنیای سنتی، خط وظیفه داشت که مفهوم را به آسانترین، سهلترین، سریعترین و خواناترین وجهی بیان نماید تا در نگاه اول فرم و محتوا و شکل و مفهوم یک مکان به بیننده و خواننده القاء شود. اما اینک وظیفه مهم خط ، زیبایی و تبلیغ است. پس استفاده از خط نوشتار در گرافیک، امری اجناب ناپذیر و جدا نشدنی است. تصاویر و نوشتار در کنار هم نقش خبری و پپام دهنده را ایفا میکنند. در کنار تصویر هر کالا یا فن یا نماد هر موضوع فرهنگی عامل نوشتار به عنوان تکمیل کننده ومتمم خبر یا تبلیغ نقش مهمی را دارد.تحول بنیادی خوشنویسی در ایران با مدد از ذوق و خلاقیت هنرمندان خطاط ایرانی از نیمه دوم قرن هشتم هجری به بعد صورت گرفته استنوشتن، تبیین گفتار است و نوشته را شکل بصری سخن و احساس میتوان شمرد. از اولین آثار چاپی تا اولین پوستر، نوشته در پیوند با کلام و حلقه واسطه میان محتوای پیام و گیرنده است. نوشته اگر چه در قالب خوشنویسی و یا تایپوگرافی ارائه شود در آثار گرافیکی حائز اهمیت است.
پوستر از دو بخش مهم تصویر و نوشته شکل میگیرد. در تحولات پوستر همواره نوشته نقش و جایگاه ویژهای داشته و تغییر آن در تغییر سبکهای طراحی گرافیک موثر است. در آن زمان که گرافیک نو پا بود، احتیاج به استفاده از چند کلمه و حرف بوده تا موضوع پوسترها را بیان کند. اگر از آن نقطه ابتدایی، گذر صد سال تاریخ گرافیک را بررسی کنیم، در حال حاضر این روند چنان دچار تغییر شده که در یک اثر گرافیکی و به طور اخص پوستر، اگر پیش از این90 درصد فیگور و تصویر اهمیت داشته و10 درصد نوشته، روند به صورت معکوس درآمده و هم اکنون نوشته، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. حتی بعضی از گرافیستهای حر فهای از خط به تنهایی آثار غنی چشمگیری را خلق کرده اند. برای به باور رسیدن این امر میشود آثار گرافیک بسیاری را مثال آورد که تنها از خط و تایپوگرافی در آنها استفاده شده است اما به ندرت میتوان آثار گرافیکی را پیدا کرد که به هیچ وجه از خط یا نوشته در آنها استفاده نشده است. این روندی است که در جهان شکل گرفته است.یکی از بخشهای مهم گرافیک ایران، لحاظ کردن هویت ایرانی در گرافیک است و زمانی شکل میگیرد که خط و خوشنویسی وارد عرصه طراحی گرافیک میشود و در تقابل با تفکری قرار میگیرد که معتقد بود نمیشود از خط ایرانی در طراحی گرافیکی استفاده کرد، و در حال حاضر، به شکل کاملا پذیرفته شدهای این اتفاق در گرافیک ایران باعث استفاده از خط شده است. حال باید دید نقطه شروع و ابتدای این اتفاق از کجاست؟ گرافیک معاصر از اروپا وارد ایران شد، چون اساسا تکنیک چاپ از آنجا به ایران منتقل گردید.
در قرن نوزدهم با گسترش صنعت چاپ در آلمان و کشورهای دیگر اروپایی اولین روزنامه منتشر شد.
در ایران در زمان محمد شاه قاجار با فرمان او به همت میرزا صالح شیرازی، اولین روزنامه پا به عرصه گذاشت که سنگی تکثیر میشد. متن اخبار آن با خط نستعلیق وعناوین با خط ثلث بود. بعد از ورود صنعت چاپ به ایران، خط نوشتاری در روزنامهها همان خط دست نویس سنتی خطاطان آن دوره بود. هنوز هم این روزنامهها حتی با وجود تاثیرپذیری از روزنامه های غربی (که از زمان اوخر صفوی بسیار بیشتر شده بود) تحت تاثیر صحفه آرایی و کتاب آرایی ایرانی بود. نشریات به خطهای سنتی نسخ، ثلث، نستعلیق، تعلیق و... به چاپ میرسید.شاخصترین حرکت در این زمینه را میتوان به تلاشهای مکتب سقا خانه نسبت داد. در اوخر دهه30 در نقاشی نوگرای ایران، جریانی ظهور کرد که به مکتب سقا خانهای معروف شد. هنرمندان این مکتب با مراجعه به هنر عامیه انهای مذهبی به سرچشمهای دست یا فتند که امکان هر گونه ترکیب و تجزیه را به هنرمند میدهد. آثار این هنر مندان باعث تکامل و بسط خوشنویسی در هنر نوین ایران گردید. کسانی نظیر حسین زنده رودی، پرویز تناولی، فرامرزپیلارآم، گلپایگانی و... حرکتی را آغاز کردند که چند سال طول کشید. هم اکنون در روند خلاقیتهای نوآورانه خط در ایران، هنرمندان به چنان ابداعاتی در خط دست یافتهاند که میتوان آن را مجموعهای از سنت شکنیها نام نهاد.در دوره کنونی، هنرمندان و گرافیستهای جوان ایرانی با شور و حال بیشتری در زمینه تاپیوگرافی مشغول فعالیت هستند وعموما از ابزارهای قدرتمند کامپیوتری بهره میبرند. مقوله تاپیوگرافی به راستی طی چند سال اخیر در ایران رشد کمی و کیفی خوبی داشته است. همان طور که قبلا اشاره شد تاپیوگرافی نیز همراه گرافیک از فرنگ وارد ایران شد اما در ایران روند رشد دیگری دارد. هنوز اتمسفر هوای غربی با رنگ و لعاب ایرانی بر اغلب فعالیتها حاکم است. این نظر ناشی از بی تجربگی و بی اطلاعی و جذب فرهنگ اروپایی شدن است.
• کاربرد خط کوفی در گرافیک
خط کوفی اولین خطی است که برای کتابت و تزئین کلام وحی به کار رفته است. اما این بار پس از تحول گوناگون هزار و چهارصد ساله به سوی زبان و بیان معاصر حرکت نموده است. امروزه در کشور ما به دلیل چند نوع خوشنویسی خواناتر وروانتر مانند نستعلیق و نسخ، خط کوفی مورد استفاده زیادی ندارد. به سبب اینکه جنبه های تزئینی در انواع کوفی بسیار فراوان است، میتوان به عنوان پایهای برای طراحی جدید حروف الفبا، در رشته گرافیک مورد استفاده قرار گیرد.
• کاربرد گرافیکی خط نسخ
این خط از نظر گرافیکی بسیار کاربردی و فراگیر است و در پوسترها، آگهیها و کلیه کارهای گرافیکی از آن استفاده میشود، بخصوص که تنها خطی است که با تکنولوژی چاپ، خود را همراه کرده و به خط روزنامهای شهرت یافته استنیازهای تبلیغاتی، تجاری، سینماها، کتابها، روزنامهها و مسابقات، بیان جدید بصری را طلب میکردند. خط و خوشنویسی میتواند این نیازها را برآورده نماید.
• کاربرد گرافیکی خط ثلث
خط رفیعی است که ارتفاع الف در آن هفت نقطه میباشد. بنابر این نسبت به خطوطی نظیر نسخ و نستعلیق و رقعه، بلندتر است. خطی است ایستا و ریتمی که در اثر تکرار، ضربه های عمودی و بلند حروف در این خط ایجاد میشود. القاء کننده قدرت و عظمت است. این احساس خصوصا در برخورد با کتیبه های زیبای ابنیه مذهبی روشنتر است. خط ثلث که در ایران مهمترین کاربرد آن کتیبه نویسی است، دارای بار مذهبی نیرومندی است و برای نوشتن آیات قرآن استفاده میشود. همچنین در مجله ها، پشت جلد کتابها، سرلوحهها و طرح تمبر، برگذاشتها و... مورد استفاده قرار میگیرد.
• کاربرد گرافیکی خط نستعلیق
خط نستعلیق که به حق آن را (عروس خطوط اسلامی) خواندهاند از مبدعات خاص ایرانیان است که در آن ذوق و سلیقه لطیف طبع ایرانی کاملا نمودار است. با توجه به اینکه نستعلیق، خط ملی ایرانی هاست و ارتباط تنگاتنگی با فرهنگ این سرزمین دارد. امروزه الفبا و ترکیبات آن در برنامه های گرافیکی مورد مصرف زیادی پیدا کرده و در بسیاری از نشانه نوشتهها (آرمهای نوشتاری) استفاده میشود.
• کاربرد گرافیکی خط شکسته
آنچه در این خط از نظر قواعد و اصول خوشنویسی حائز اهمیت است حسن ترکیب وهماهنگی زیاد است. از آنجا که در این نوشته شدن، بعضی از حروف به یگدیگر پیوسته میشوند، شکل کاملتری را تشکیل میدهند. همچنین ضربه های کشیده و منحنی، حروف کوچکتر را در میان گرفته و از نظر گرافیکی، لکه های قویتری را ایجاد مینماید وتکرار لکه های خاکستری را تا انتهای سطر ایجاد میکند و بعد در آنجا به طرف بالا اوج میگیرد تا نگاه را از نو به صحفه بازگرداند.در زمینه گرافیک، این خط به خاطر شیدایی خاصش و بیان شعر گونهای که دارد، میتواند در زمینه های ادبی، شاعرانه فارسی برای طراحی جلد کتابهای عارفانه و پیامهای شادی آفرین کارتهای تبریک و ساختن آرم و پوستر و طراحی نشانه استفاده شود.
• کاربرد گرافیکی خط معلی
خط معلی برگرفته از اندوخته های ذهنی و خیالی کاتب از خطوط مختلف موجود بوده و از آن به طور مستقیم ازهیچ خطی استفاده نگردیده است. این خط ، دلنشینی نستعلیق و استحکام نسخ، ثلث را داراست. فرم و حرکتهای انتهایی حروف دراین خط که آن را تیز و باریک کرده، از سایر خطوط متمایز نموده است. این خط قابل استفاده در پوسترها و سرلوحه هاست.
لطفاً در مورد مطلب فوق ستاره بدهید :
طراحی سایت نقش خوشنویسی در تبلیغات Rated 4.3 / 5 based on 5 reviews.
آیا این مقاله برای شما مفید بود؟